Ochrona własności intelektualnej w UK
W Wielkiej Brytanii prawa własności intelektualnej regulowane są przez następujące akty prawne:
Ustawa o prawach autorskich, projektach i patentach z 1988 r. (Copyright, Designs and Patents Act 1988)
Ustawa ta reguluje prawa autorskie do utworów literackich, dramatycznych, muzycznych, artystycznych, filmów, nagrań dźwiękowych, nadań i publikacji. Określa ona zakres ochrony, czas trwania praw autorskich oraz wyjątki i ograniczenia tych praw.
Ustawa o znakach towarowych z 1994 r. (Trade Marks Act 1994)
Reguluje rejestrację i ochronę znaków towarowych w Wielkiej Brytanii. Określa wymagania rejestracji, zakres ochrony oraz procedury związane z naruszeniem praw do znaków towarowych.
Ustawa patentowa z 1977 r. (Patents Act 1977)
Reguluje przyznawanie patentów na wynalazki w Wielkiej Brytanii. Określa kryteria patentowania, procedury zgłoszeniowe, czas trwania ochrony patentowej oraz prawa i obowiązki właścicieli patentów.
Ustawa o prawach do wzorów z 1949 r. (Registered Designs Act 1949)
Reguluje rejestrację i ochronę wzorów przemysłowych w Wielkiej Brytanii, takich jak kształt lub ornamentyka produktów.
Ponadto, Wielka Brytania jest sygnatariuszem wielu międzynarodowych konwencji i traktatów dotyczących własności intelektualnej, takich jak Konwencja Berneńska, Konwencja Paryska i Układ o Współpracy Patentowej.
W Wielkiej Brytanii obowiązują następujące główne rodzaje praw własności intelektualnej:
- Prawa autorskie – automatycznie dotyczą każdego oryginalnego „dzieła sztuki” – literatury, rękopisu, grafiki, muzyki, treści ustnej, audio lub nagrania.
- Patenty – chronią nowe wynalazki, takie jak produkty, procesy czy rozwiązania techniczne. Przyznawane są przez Urząd Własności Intelektualnej UK (UK IPO) na maksymalnie 20 lat.
- Znaki towarowe – chronią znaki graficzne, słowne, dźwiękowe itp. używane do odróżniania towarów i usług na rynku. Rejestrowane w UK IPO na okresy 10-letnie.
- Wzory przemysłowe – chronią wygląd całości lub części produktu wynikający z cech wizualnych, jak linie, kształty, kolory. Ochrona udzielana jest maksymalnie na 25 lat.
- Oznaczenia geograficzne – chronią nazwy regionalne dla towarów, których szczególne cechy wynikają z miejsca wytwarzania, np. Szkocka whisky.
- Tajemnice przedsiębiorstwa – ochrona informacji mających wartość handlową, które nie są powszechnie znane i zostały należycie zabezpieczone.
Prawa autorskie automatycznie dotyczą każdego oryginalnego „dzieła sztuki” – literatury, rękopisu, grafiki, muzyki, treści ustnej, audio lub nagrania.
Programy komputerowe, bazy danych i strony internetowe również mogą być chronione prawem autorskim.
Ochrona praw autorskich uniemożliwia innym kopiowanie, adaptowanie, rozpowszechnianie, wypożyczanie lub wykonywanie tego konkretnego dzieła bez uprzedniej zgody autora.
W przypadku większości artykułów prawa autorskie trwają do 70 lat po śmierci autora.
W przypadku filmów ochrona praw autorskich trwa do 70 lat od śmierci ostatniego żyjącego reżysera, autora scenariusza filmowego lub kompozytora muzyki stworzonej specjalnie na potrzeby filmu.
Ogólnie rzecz biorąc, materiały utworzone w Wielkiej Brytanii będą również chronione za granicą ze względu na członkostwo Wielkiej Brytanii w kilku konwencjach międzynarodowych.
Choć prawa autorskie są prawem automatycznym i nie wymagają zastosowania żadnej formalnej formy rejestracji do Twojego dzieła, rozsądne jest umieszczenie symbolu © na dowolnym materiale, który chcesz chronić.
Jeśli stwierdziłeś naruszenie swoich praw autorskich, np. widzisz, że ktoś przekopiował Twój artykuł na social mediach lub blogu i zaprezentował jako swój – powinieneś przede wszystkim – wezwać tą osobę lub firmę do zaniechania naruszeń.
Wzór takiego wezwania wraz z jego omówieniem znajdziesz TUTAJ.
Tematowi ptraw autorskich oraz roszczeń wynikających z ich naruszenia poświęciliśmy oddzielny artykuł, gdyż jest to jeden z tematów, w związku z którym otrzymujemy najwięcej pytań od przedsiebiorcow w UK.
Patent
Aby uzyskać patent w Wielkiej Brytanii, należy zgłosić wynalazek do Urzędu Patentowego Zjednoczonego Królestwa (UK Intellectual Property Office). Oto główne kroki procesu ubiegania się o patent:
- Przeprowadzenie wyszukiwania patentowego
Przed złożeniem wniosku wskazane jest przeprowadzenie wyszukiwania w bazach patentowych, aby sprawdzić, czy wynalazek jest faktycznie nowy i nieoczywisty.
- Przygotowanie wniosku patentowego
Wniosek powinien zawierać opis wynalazku, zastrzeżenia patentowe określające zakres ochrony oraz rysunki, jeśli są istotne. Konieczne jest również wypełnienie formularza zgłoszenia patentowego.
- Złożenie wniosku
Kompletny wniosek patentowy wraz z opłatą należy złożyć w Urzędzie Patentowym online, pocztą lub osobiście.
- Badanie formalne i merytoryczne
Urząd przeprowadza badanie formalne wniosku, a następnie badanie merytoryczne oceniające nowość, poziom wynalazczy i możliwość przemysłowego zastosowania wynalazku.
- Publikacja wniosku
Po upływie 18 miesięcy od daty pierwszeństwa, wniosek patentowy zostaje opublikowany.
- Udzielenie lub odmowa patentu
Jeśli wymagania są spełnione, Urząd udziela patentu. W przeciwnym razie wniosek zostaje odrzucony.
Cały proces trwa średnio 2-5 lat i wymaga okresowego opłacania opłat za utrzymanie w mocy. Warto rozważyć skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika patentowego.
Znak towarowy
Aby zastrzec znak towarowy w Wielkiej Brytanii, należy postępować zgodnie z następującymi krokami:
- Przeprowadzić wyszukiwanie znaków towarowych – Przed złożeniem wniosku wskazane jest sprawdzenie, czy identyczny lub podobny znak nie jest już zarejestrowany w stosownej klasie towarów/usług. Można tego dokonać za pomocą internetowych baz danych Urzędu Własności Intelektualnej UK (UK IPO).
- Wybrać odpowiednie klasy towarów/usług – Znaki towarowe rejestruje się w określonych klasach wg Klasyfikacji Nicejskiej. Należy prawidłowo wybrać te, w których znak będzie używany.
- Przygotować dokumentację zgłoszeniową:
– Wypełniony formularz zgłoszeniowy TM3
– Graficzna reprezentacja znaku
– Lista towarów/usług w ramach wybranych klas
– Informacje o pierwszeństwie (jeśli dotyczy)
– Opłata zgłoszeniowa
- Złożyć wniosek – Można to zrobić online przez serwis GOV.UK, pocztą lub osobiście w Urzędzie UK IPO.
- Badanie formalne i merytoryczne przez Urząd – Sprawdzana jest zdolność odróżniająca, brak kolizji z innymi znakami itp.
- Publikacja zgłoszenia w dzienniku Urzędu w celu możliwości zgłoszenia sprzeciwów.
- Jeśli nie ma przeszkód, następuje rejestracja znaku towarowego na okres 10 lat z możliwością późniejszego odnowienia.
Symbol TM może być stosowany wobec niezarejestrowanych znaków towarowych. Symbol ® może być używany wyłącznie w przypadku zarejestrowanych znaków towarowych.
Wzór przemysłowy
Aby zastrzec wzór przemysłowy w Wielkiej Brytanii, należy złożyć wniosek o rejestrację wzoru do Urzędu Własności Intelektualnej (UK Intellectual Property Office). Oto główne kroki procesu:
- Określenie, czy chcesz uzyskać ochronę wzoru na poziomie krajowym (tylko w UK), unijnym czy międzynarodowym.
- Przygotowanie dokumentacji:
– Wypełniony formularz zgłoszeniowy DF2A
– Opłata za zgłoszenie (obecnie 60 funtów za wzór)
– Rysunki lub fotografie przedstawiające wzór z różnych ujęć
– Opis wzoru (opcjonalnie)
- Złożenie wniosku online przez usługę Web Renewals, pocztą lub osobiście w Urzędzie.
- Formalne badanie zgłoszenia przez Urząd pod kątem kompletności i wymogów formalnych.
- Publikacja wzoru w Dzienniku Patentowym po upływie maksymalnie 3 miesięcy.
- Rejestracja wzoru, jeśli wniosek spełnia wymogi. Zarejestrowany wzór jest chroniony przez maksymalnie 25 lat, pod warunkiem opłacania co 5 lat odnowionych opłat.
Ważne jest, aby wzór był nowy i miał indywidualny charakter na dzień zgłoszenia lub pierwszeństwa. Wskazane jest przeprowadzenie wyszukiwania wzorów wcześniej zarejestrowanych.
Alternatywnie, można ubiegać się o rejestrację unijnego wzoru przemysłowego w Urzędzie UE ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) dla ochrony na terenie całej UE.
Oznaczenie geograficzne
W Wielkiej Brytanii, aby uzyskać ochronę “oznaczenia geograficznego” dla produktu, należy złożyć wniosek o rejestrację do Urzędu Własności Intelektualnej (UK Intellectual Property Office).
Oto główne kroki, które należy podjąć:
- Określić czy produkt kwalifikuje się jako oznaczenie geograficzne. Musi on posiadać szczególną cechę lub renomę związaną z miejscem wytwarzania/pochodzenia.
- Przygotować specyfikację produktu, na którą składają się m.in. nazwa produktu, opis, metody produkcji, związek z regionem geograficznym.
- Powołać grupę producentów/podmiotów uprawnionych do korzystania z nazwy.
- Wypełnić formularz zgłoszeniowy GI1 oraz dołączyć specyfikację produktu.
- Opłacić wymaganą opłatę zgłoszeniową.
- Złożyć wniosek w Urzędzie osobiście, pocztą lub online.
- Urząd dokona badania formalnego i merytorycznego wniosku.
- Jeśli wymogi są spełnione, Urząd opublikuje zgłoszenie w celu wniesienia ewentualnych sprzeciwów.
- Po upływie terminu na sprzeciwy i ich rozpatrzeniu, oznaczenie geograficzne zostanie zarejestrowane.
Ważne jest, aby dokładnie określić specyfikację produktu i jego związek z regionem, gdyż stanowi to podstawę rejestracji i późniejszej ochrony oznaczenia geograficznego.
Trade secrets
W Wielkiej Brytanii tajemnice przedsiębiorstwa (trade secrets) są chronione na mocy przepisów prawa dotyczących nieuczciwej konkurencji oraz na podstawie umów. Oto główne sposoby zabezpieczenia i ochrony tajemnic przedsiębiorstwa w UK:
1. Umowy o zachowaniu poufności (NDA)
Zawarcie umów o zachowaniu poufności z pracownikami, kontrahentami, dostawcami itp. Umowy takie precyzują jakie informacje stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa oraz nakładają obowiązek ich nieujawniania.
2. Zabezpieczenia fizyczne i techniczne
Wdrożenie odpowiednich środków ochrony fizycznej, takich jak zamykane pomieszczenia, sejfy, systemy kontroli dostępu. A także zabezpieczeń technicznych jak szyfrowanie danych, ograniczenia dostępu do systemów IT itp.
3. Polityki i procedury wewnętrzne
Wprowadzenie jasnych polityk określających sposób postępowania z informacjami poufnymi oraz procedur dotyczących ich ochrony i raportowania naruszeń.
4. Szkolenia pracowników
Regularnie przeprowadzane szkolenia podnoszące świadomość pracowników na temat znaczenia informacji poufnych i sposobów ich zabezpieczania.
5. Ograniczony dostęp do informacji
Stosowanie zasady ograniczonej znajomości (need-to-know basis), gdzie dostęp do poufnych informacji mają tylko osoby, które muszą je znać w związku z wykonywaną pracą.
6. Monitoring i egzekwowanie ochrony
Prowadzenie audytów zabezpieczeń oraz w razie potrzeby podejmowanie kroków prawnych przeciwko naruszeniom tajemnicy przedsiębiorstwa.
Prawidłowe zabezpieczenie i egzekwowanie ochrony tajemnic przedsiębiorstwa jest kluczowe, gdyż pozwala utrzymać przewagę konkurencyjną oraz uniknąć strat związanych z ich ujawnieniem. Wymaga to zintegrowanego podejścia prawnego, technicznego i organizacyjnego.
Przykłady
Twórcy treści stron internetowych w Wielkiej Brytanii mogą korzystać z ochrony następujących praw własności intelektualnej:
- Prawa autorskie
Prawa te chronią oryginalne utwory, w tym teksty, grafikę, zdjęcia, filmy, kod źródłowy strony itp. Prawa autorskie powstają z mocy prawa, bez konieczności rejestracji. Przysługują one z reguły twórcy lub jego pracodawcy, jeśli utwory powstały w ramach stosunku pracy.
- Prawa do baz danych
Jeżeli strona internetowa zawiera bazę danych, np. z ofertami produktów, jej twórca może ubiegać się o rejestrację tzw. praw sui generis do bazy danych w Urzędzie Własności Intelektualnej UK (UK IPO).
- Prawa do znaków towarowych
Nazwy domen, logotypy, graficzne elementy identyfikacji wizualnej mogą zostać zarejestrowane jako znaki towarowe w UK IPO, zapewniając wyłączność na ich używanie.
- Prawa do wzorów przemysłowych
Wygląd interfejsu strony, elementy graficzne, ikony, układy mogą podlegać ochronie wzorów przemysłowych po zarejestrowaniu ich jako wzorów w Urzędzie.
- Patenty
Jeżeli treści strony wykorzystują innowacyjne rozwiązania techniczne, możliwe jest także uzyskanie ochrony patentowej na te wynalazki.
Ponadto, treści poufne, know-how i inne informacje mające wartość gospodarczą mogą być chronione jako tajemnice przedsiębiorstwa.
Twórcy aplikacji mobilnej w Wielkiej Brytanii przysługują różne prawa własności intelektualnej w odniesieniu do różnych elementów stworzonej aplikacji:
- Prawa autorskie
Kod źródłowy aplikacji jest chroniony prawem autorskim, które powstaje z mocy prawa bez konieczności rejestracji. Prawa autorskie przysługują twórcy (programiście) lub jego pracodawcy, jeśli kod został napisany w ramach stosunku pracy.
- Prawa do baz danych
Jeśli aplikacja zawiera bazę danych, jej twórca/właściciel może ubiegać się o ochronę praw sui generis do bazy danych w UK IPO. Obejmuje to również ewentualne bazy danych użytkowników.
- Prawa do znaków towarowych
Nazwa aplikacji, logo, ikony mogą zostać zarejestrowane jako znaki towarowe w Urzędzie Własności Intelektualnej, zapewniając wyłączność na ich używanie.
- Prawa do wzorów
Wygląd interfejsu użytkownika, ikony, czcionki, kolory i inne elementy projektu aplikacji mogą podlegać ochronie wzorów przemysłowych po zarejestrowaniu ich w UK IPO.
- Patenty
Jeśli aplikacja wykorzystuje innowacyjne rozwiązania techniczne, możliwe jest uzyskanie ochrony patentowej na te wynalazki w Urzędzie Patentowym.
Kluczowe jest również należyte zabezpieczenie kodu źródłowego aplikacji oraz poufnych danych jako tajemnicy przedsiębiorstwa.
W przypadku tekstów lub zdjęć wygenerowanych przez sztuczną inteligencję na podstawie polecenia człowieka
Prawa własności intelektualnej przysługujące człowiekowi zależą od specyficznych okoliczności i jurysdykcji. W Wielkiej Brytanii sytuacja ta nie została jeszcze w pełni uregulowana prawnie, ale można wskazać potencjalne prawa:
- Prawa autorskie Zgodnie z obecnym prawem w UK, same utwory wygenerowane przez AI nie kwalifikują się do ochrony prawem autorskim, ponieważ wymaga się ludzkiego wkładu twórczego. Jednak prawa autorskie mogą przysługiwać twórcy kodu źródłowego AI lub osobie, która stworzyła dane treningowe/instrukcje dla systemu AI.
- Prawa patentowe Jeśli tekst lub obraz wytworzony przez AI ma charakter innowacyjnego rozwiązania technicznego, istnieje możliwość ubiegania się o patent na samą metodę wytwarzania takiego utworu za pomocą AI.
- Prawa do baz danych Jeśli wynikiem pracy AI jest baza danych, jej twórca-człowiek może ubiegać się o rejestrację praw sui generis do bazy danych w UK IPO.
- Tajemnica przedsiębiorstwa Dane wejściowe, modele i algorytmy użyte do stworzenia utworu przez AI mogą zostać objęte tajemnicą przedsiębiorstwa, jeśli stanowią cenne i chronione know-how.
Podsumowując, chociaż nie jest jasne, komu przysługują prawa autorskie w takiej sytuacji, istnieją inne możliwe sposoby ochrony własności intelektualnej przez człowieka zlecającego pracę AI. Ważne jest właściwe zarządzanie i zabezpieczenie wyników oraz danych wejściowych. Sytuacja ta wymaga dalszych regulacji prawnych.
